استان کرمان از استان های قدیمی و تاریخی این مرز و بوم است که از حیث داشتن جاذبه های طبیعی و آثار تاریخی کم نظیر، جایگاه ویژه ای دارد. ارگ معروف بم، برجسته ترین میراث فرهنگی این استان، در شمال شرقی شهر بم واقع شده است.
در شهر کهنه بم، بهتر از هر جای دیگر می توان ایده های بارزی از یک شهرک سنتی ایرانی یافت که نشان دهنده بخش عمده ای از تحولات موجود در زمینه فنون ساخت و سیر تکوین و تکامل معماری اصیل ایرانی است و از این نظر منحصر به فرد می نمایاند. این راوی فرسوده از گذر دوران، بازگوکننده داستان تاریخ تمدن مردمان سده های دور و دراز است؛ مردمانی که با بهره گیری از عنصر خشت که قرون متمادی با آن قرین بودند، الگویی بی بدیل را خلق و شگفت انگیزترین قلاع باستانی را به اندازه یک شهر کوچک شکل بخشیدند. این اثر گرانبها و مایه فخر ایران زمین، به واسطه قرار گرفتن در مسیر جاده بین المللی ابریشم، یکی از راه های مهم تجارت شرق و غرب محسوب می شود و به همین سبب در گذر اعصار اهمیت ویژه ای پیدا کرده است.
تا چندی پیش اطلاع دقیقی درباره هسته اولیه سکونت در آن در دست نبود و راجع به آن حکایات تاریخی گهگاه منتج به افسانه هم می شدند و به مدد متون کهن، پیشینه استقرار در آن به ۲ هزار سال پیش برمی گشت، اما با تکیه بر بررسی های مقدماتی اخیر هیات باستان شناسی پایگاه ارگ بم در این حوزه فرهنگی، استقرارهای اولیه آن به دوران باستان و حداقل برابر با هزاره چهارم پیش از میلاد می رسد که شاهد عینی این مساله تپه های باستانی متعدد در فاصله های نه چندان دور از ارگ هستند که در تعاملات فرهنگی با یکدیگر یکی از دیرینه ترین مراکز شهرنشین در ایران را شکل دادند و به این ترتیب محققان توانستند تاریخ مدون تری را درخصوص این شهر ارائه دهند. مستند زنده معماری ایران با وسعت ۲۰ هکتاری بر فراز تپه ای طبیعی و مرتفع به طول ۶۱ متر به صورت قلعه ای قد برافراشته و مصالح عمده آن مشتمل است بر خشت خام و گل که البته به ندرت در برخی قسمت ها از سنگ، آجر و تنه درخت نخل نیز سود جسته است.
در حال حاضر بافت های شناسایی شده در این محوطه باستانی عبارتند از: خندقی گرداگرد شهر، حصارها، دروازه ها، برج های نگهبانی متعدد، بازار، مساجد، تکیه، مدرسه، زورخانه، کاروانسرا، آب انبار، حمام های عمومی و خصوصی، نانوایی، کارگاه روغن گیری، سابات جهودها، اصطبل، سربازخانه، آسیاب بادی، عمارت چهارفصل و حدود چندصد باب منزل مسکونی که هر یک در جای خود نهانگاه اطلاعات باارزشی هستند، اما در فرصت اندک ما، مجالی برای معرفی آنها نیست.
اگرچه مجموعه ارگ قدیم در سال ۱۳۴۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و مسوولان هیچ گاه از حفاظت و احیای آن غافل نبوده اند، با این همه خشت های طلایی در رویارویی با لرزش های بی رحمانه زمین در پی زلزله معروف زمستان ۸۲ توان نیاورند و بخش اعظم ارگ به تلی از خاک مبدل و شهر تخریب شد.
پس از آن واقعه دهشتناک، تلاش های مکرر و مصرانه مسوولان و هواداران میراث فرهنگی به ثمر نشست و منجر به ثبت بم و منظر فرهنگی آن به عنوان هفتمین اثر فاخر کشورمان در فهرست میراث جهانی شد و از آنجایی که بم ومنظر فرهنگی آن کماکان در فهرست میراث جهانی در خطر قرار دارند، لذا به سبب خارج کردن این مجموعه از این فهرست، پرونده ای تهیه و به یونسکو ارسال شد و شرح اقداماتی که قرار بوده در این راستا به انجام برسند تا بم و منظر آن از فهرست جهانی در خطر خارج شوند، در این پرونده مورد اشاره قرار گرفته اند.
افشین ابراهیمی مدیر پایگاه میراث جهانی ارگ بم در گفتگویی علی رغم این که از وقوع زلزله به عنوان ضربه ای مهلک بر پیکره شهر، مردم و میراث فرهنگی یاد می کند، از جهاتی آن را عامل مهمی برای معطوف شدن بیشتر اذهان عمومی به ارگ و ثبت جهانی آن در فهرست میراث جهانی دانسته که در پی آن سبب آشکار شدن وجهه های مستتر بسیاری در آن شد و اطلاعات با ارزشی را در اختیار متخصصان نهاد به طوری که فصل نوینی را در مطالعات باستان شناسی ایران رقم زد.
این مسوول علاوه بر این که از حضور هیات های بین المللی همچون ایتالیایی و آلمانی خبر می دهد که به همراه تیم های ایرانی به بازسازی و مرمت قسمت هایی از ارگ مشغولند، تلاش برای گسیل کردن مرمتگران فرانسوی و باستان شناسان ایتالیایی در سال های آینده در محوطه را در برنامه کار پایگاه معرفی می کند که بخش هایی از رایزنی ها نیز تاکنون به انجام رسیده، ولیکن نتیجه قطعی، مستلزم تلاش های بیشتری از سوی مسوولان پایگاه این میراث جهانی خواهد بود.
ابراهیمی با رضایت از سرعت در روند بر افراشتن خشت های این شهر خشتی، با اشاره به پایان یافتن مراحل آواربرداری بخش عامه نشین ارگ، از آغاز آواربرداری بخش حاکم نشین سخن می گوید که در پس همه این کارکردها، در مسیری قرار گرفته اند که با رعایت ضوابط حفاظتی و مرمتی و با توجه به منشور های بین المللی با تمام انرژی به سمت نمایان ساختن چهره ارگ پیش از زلزله پیش خواهند رفت.
نظرات شما عزیزان:
بم شور و شعور حسینی را به جهانیان عرضه داشت
تبادل لینک هوشمند 